OOSİT KALİTESİ (YUMURTA KALİTESİ)
Yumurta üretimi
Yeni doğan bir kız çocuğunda 1-2 milyon oosit yani yumurta mevcuttur ve puberte denilen ergenlik dönemi başlangıcına gelindiğinde bu sayı 400 bin civarına iner. Reprodüktif dönemde ise bunlardan sadece 400-500’i ovulasyon ile açığa çıkar kalanları ise geriler. Adet görmeye başlayan bir kadında her adet ile primordial foliküller denilen yumurtalıklarda beklemekte olan yumurtalardan bir bölümü gelişim sürecine katılmaktadır. Bu süreçte içlerinden sadece bir tanesi ön plana geçerek dominant folikül olur, diğerleri ise geriler yani atreziye uğrar. Çapı 18-20 mm’ye ulaşan bu dominant ya da matür folikül içerisindeki oosit o adet döneminde ovulasyon ile yumurtalıktan atılır. Yumurtalıktan atılan oosit 12-24 saat içerisinde fertilizasyon yani döllenme yeteneğine sahiptir. Atılan yumurta, sperm ile tüplerde karşılaşır ve döllenme gerçekleşirse bu aşılanan yumurta zigot adını alır. Zigot 72 saat sonra uterus kavitesine ulaşır. Hücre bölünmesine devam eden zigot blastokist gelişim evresine gelir ve endometrium denilen rahimin en içteki tabakasına yerleşmeye yani implantasyona hazırdır. Eğer implantasyon gerçekleşirse gebelik oluşur.
Normalde her adet döneminde bir yumurta gelişmekte iken tüp bebek tedavilerinde kullanılan iğne ve ilaçların etkisi ile çok sayıda yumurta gelişimi hedeflenmektedir. Buradaki amaç iyi kalitede embriyoya ulaşabilmek ve onu rahime transfer etmektir. Bu sebeple gelişen çok sayıdaki yumurtanın içerisinden iyi kalitede olanlar işleme tabi tutulmakta ve böylelikle oluşan embriyoların arasından da en iyi olanlar seçilebilmektedir ve hatta kalan iyi kalite embriyolar da dondurularak daha sonra kullanılabilmektedir.
Tüp bebek tedavilerinde kadının yumurtalık kapasitesine göre kararlaştırılan tedavi protokolüne göre öncesinde yapılan bir hazırlık aşaması ile ya da doğrudan gördüğü adet ile takip süreci başlamaktadır. Bu takip sürecinde yumurta içermesi muhtemel folikül denilen içi sıvı dolu keseciklerin boyutları ultrason ile ölçülmekte ve uygun dozda verilen iğne ve ilaçlarla bu foliküllerin büyümesi sağlanmaktadır. Adet başlangıcında 4-5 mm. olan foliküller iğnelere cevaben yaklaşık 10 günlük bir süreçte genellikle günaşırı ultrason muayeneleri ile takip edilmekte ve bu sürecin sonunda 20-25 mm. boyutlara ulaşmaktadır. Her hasta iğnelere farklı düzeylerde hassasiyet göstereceğinden iğne tedavisi bireysel olarak uygulanmaktadır.
Yumurta rezervi
Normalde bir ehemmiyeti olmayıp tüp bebek tedavilerinde başarıyı etkileyen faktörlerden birisi yumurtalık kapasitesi ya da yumurta rezervidir. Çocuk isteği ile tedavisi planlanan kadınlarda mutlaka yumurtalık rezervi değerlendirilmelidir. Yumurta rezervi en iyi şekilde adetin ilk 5 günü içerisinde yapılacak bir ultrason muayenesi ile tayin edilebilir. Aslında subjektif bir değerlendirmedir. Ultrason muayenesi sırasında her iki yumurtalıktaki büyüme potansiyeli olan foliküllerin sayısına göre belirlenmektedir. Zayıf, normal ve yüksek olarak derecelendirilmektedir.
Yumurta rezervini etkileyen en önemli faktör yaştır. Yaş ilerledikçe yumurtalık rezervi azalmaktadır. Özellikle 35 yaş sonrası yumurtalık kapasitesinde dramatik bir azalma sözkonusu olabilir. Over rezervi azaldığında kullanılan iğnelere de cevap az olmakta yani gelişen yumurta sayısı azalmaktadır, böylelikle elde edilecek embriyo sayısı ve muhtemelen kalitesi de daha düşük olabilmektedir. Bunun sonucu olarak da gebelik şansı daha düşük olmaktadır. Tedavi ile yumurtalık rezervini iyileştirmek ya da elde edilecek yumurta sayısını çok fazla değiştirmek mümkün olmamaktadır. Bazı durumlarda kullanılan tedavi protokolü ve ilaçlar değiştirilerek elde edilen yumurta sayısı artabilmekte ise de gebelik şansı yumurtalık rezervi azalmış kişilerde en iyi ihtimalle % 30’lardadır. Yaş 30 altı ise, bu oran % 40 olabilmekte iken yaş 40 üzeri ise % 10-20’lere inmektedir. Bu nedenle tüp bebek tedavilerinin başarısını belirlemede yumurtalık rezervi ve kadın yaşı önemli belirleyicilerdendir. Çocuk sahibi olmak isteyen çiftlere verilebilecek en önemli bilgilerden birisi mutlaka kadının yumurtalık rezervinin bir tüp bebek ünitesinde değerlendirilmesi ve eğer zayıf ise en yüksek başarı şansı olan yöntem ile yani tüp bebek tedavisi ile diğer aşamaları atlayarak devam etmeleridir. Rezervi azalan hanımlarda yaş genç bile olsa gebelik şansı yarı yarıya azalmaktadır. Bu durumda Doktor önerisi ile gıda takviyesi kullanımı ile yumurta kalitesini arttırabilirsiniz.